Psyche & Geloof 29 nr. 2

juni 2018

Methodiek van geestelijke verzorging

Artikelen in deze editie


Redactioneel: Methodiek van geestelijke verzorging

Smeets, W.

73-74

NL

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Methodische aandacht voor zingeving en levensvragen

Smeets, W.

75-79

NL

Op een methodische wijze met cliënten in gesprek gaan over zingeving en levensvragen is niet vanzelfsprekend binnen de geestelijke verzorging. Job Smit heeft een eerste poging gedaan om een basismethodiek voor het beroep te ontwikkelen. Deze poging roept vragen op, maar biedt ook perspectieven voor opleiding en onderzoek in het beroep.

methodiek, gespreksvoering, zingeving, training, onderzoek

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Een kracht van buiten in de pastorale ontmoeting. ‘Tot de kern komen, de kunst van het pastorale gesprek’, tien jaar later

Smit, J.H.

80-85

NL

Pastores verlangen naar de inspirerende en verdiepende kracht van spiritualiteit in het pastorale gesprek. Tegelijk lijden zij aan de onmacht om hiervan methodisch en efficiënt werk te kunnen maken. De auteur van dit artikel heeft tien jaar geleden een gespreksmodel ontwikkeld dat deze machteloosheid helpt overwinnen. Het model geeft inzicht in de gelaagdheid van het pastorale gesprek, benoemt de drempels tussen de verschillende lagen en reikt vaardigheden aan om ‘Tot de kern te komen’, zoals de titel luidt van het boek waarin de methodiek wordt beschreven. De vraag is hoe het model tot nu toe heeft doorgewerkt en welke kanttekeningen erbij zijn te plaatsen.

pastoraat, spiritualiteit, gespreksvoering, directiviteit, innerlijke ruimte, communicatie, lagen, levensverhaal

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

De basismethodiek van geestelijke verzorging op handelingsniveau

Smit, J. & Smeets, W.

86-95

NL

In zijn proefschrift heeft Job Smit op basis van literatuuronderzoek en interviews met geestelijk verzorgers een theoretisch model voor een basismethodiek in de geestelijke verzorging uitgewerkt. Hoe dit model er in de praktijk van de communicatie met cliënten uit kan zien, daarop richten de auteurs zich in dit artikel. Voor elke fase van het model worden expliciteringen op handelingsniveau beschreven. Ook wordt een relatie gelegd met een aantal andere modellen die in de geestelijke verzorging en existentiële hulpverlening gehanteerd worden. Het artikel wil een basis bieden voor de analyse van gevoerde gesprekken via verbatims of uitgeschreven audio-opnames, bijvoorbeeld in supervisie, intervisie of training.

geestelijke verzorging, gespreksvoering, supervisie, intervisie

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

De relatie tussen methodiek en inhoud van geestelijke verzorging

Van Iersel, F.

96-102

NL

Aandacht voor methodiek duidt op een benadering van geestelijke verzorging als ambacht. Bij een benadering als professie zou veel meer nadruk liggen op het functioneren van wetenschappelijke kennis in het handelen. De nadruk die Job Smit in zijn proefschrift ‘Antwoord geven op het leven zelf’ legt op hoe-vragen, lijkt ook ingegeven door het verdwijnen van de vanzelfsprekendheid van het vak, door een ambtsopvatting waarbij de inhoud van het beroep al grotendeels vaststaat en door het centraal stellen van de gesprekstaak. De vraag wat de activiteiten van geestelijke verzorging als arbeid kwalificeert en legitimeert, krijgt hierin weinig aandacht. De auteur bekritiseert het door Smit gekozen einddoel van ‘existentieel welzijn’ als een louter functionele horizon van geestelijke verzorging. De noodzakelijke inhoud is te vinden in de religieuze antropologie van de mens als geschapen naar Gods beeld en gelijkenis, waardoor het doel van de geestelijke verzorging het verdiepen is van de spirituele verhouding van mensen tot zichzelf, tot de ander, tot God en tot hun situatie. In de pastorale communicatie wordt in woord en gebaar bemiddeld tussen Gods verhaal en het menselijke verhaal.

geestelijke verzorging, professioneel doel, religieuze antropologie, verhaal van God, geloofsverdieping

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Methodisch werken in de psychiatrie en in het ziekenhuis. Verslag van een zoektocht

Nielen-Rosier, T.

103-112

NL

In de huidige psychiatrie is de term ‘ziel’ grotendeels verdwenen. Een aandeel in een experimenteel onderzoek van een arts i.o. – het aanbieden van ‘standaard geestelijke verzorging’ aan een kleine groep chirurgische patiënten – leidde tot een eigen onderzoek naar het methodisch karakter van geestelijke verzorging. Analyse van de eigen professionele ontwikkeling biedt een gedifferentieerd beeld van trial and error, van vóór en tegen een doelgerichte aanpak. Literatuuronderzoek van de Nederlandstalige vakliteratuur brengt de volgende elementen in kaart: methodiek, doelen, diagnostiek, standaardisering, planning en proces. Methodisch werken is als een labyrint doorlopen, of – naar het beeld van Smit – samen met de cliënt afdalen in het bad, met het doel om samen weer naar boven te komen.

Geestelijke verzorging, methodiek, standaardisering, doelgerichtheid

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Zin in thuiszorg: Contouren van een te starten empirisch onderzoek naar zingeving in de thuiszorg

Wielhouwer, M.

113-118

NL

Hoe zingeving aan de orde komt in het contact tussen cliënt en thuiszorgmedewerker, is onderwerp van een promotieonderzoek. Dit praktijkbericht schetst daarvan de contouren. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen alledaagse en existentiële zingeving, is er speciale aandacht voor levensbeschouwelijke bronnen van zin en wordt de relatie vanuit zorgethisch perspectief beschouwd. Via case studies zal nagegaan worden hoe de professionele zorgverlener tijdens zijn bezoek bijdraagt aan de zingeving van de zorgvrager. Het werk van Smit biedt een infrastructuur om het zingevingsproces te begrijpen.

thuiszorg, zingeving, levensbeschouwing, zorgethiek, scholing, casestudy

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

“U bent als een zuster voor mij”. Interlevensbeschouwelijke counseling

AouladBaktit, S. & Smeets, W.

119-125

NL

Levensbeschouwelijke counseling of ‘contemplative listening’, een methode voor gesprek in de geestelijke verzorging ontwikkeld door Evers en De Groot, kan gesitueerd worden binnen de basismethodiek van Smit. Dit wordt in deze bijdrage toegelicht aan de hand van een casus. Tevens wordt duidelijk dat deze methode ook toegepast kan worden binnen een interculturele en interlevensbeschouwelijke context. De verschillende achtergrond van de gesprekspartners is geen hinderpaal, maar juist een bron voor spirituele verdieping.

levensbeschouwelijke counseling, interlevensbeschouwelijke counseling en dialoog

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Kracht en bezinning. De rol en beleving van spiritualiteit tijdens kanker: een kwalitatieve studie

Ebenau, A.

126-135

NL

Probleemstelling: Uit de literatuur blijkt dat zorgverleners aandacht voor spiritualiteit van patiënten belangrijk vinden, maar dat spirituele zorg in de praktijk geen prioriteit heeft. Daarnaast is er weinig bekend over de rol en beleving van spiritualiteit in de curatieve oncologie. Deelnemers: 62 Nederlandse patiënten met een curatieve kankerdiagnose werden geïnterviewd. Methode: Dataverzameling bestond uit semigestructureerde interviews. Data-analyse was thematisch. Resultaten: Spirituele impact van kanker op het leven van patiënten bestond uit onzekerheid en doodsangst. De confrontatie met de eindigheid leidde bij sommige patiënten tot een ‘spirituele heroriëntatie’. Spirituele krachtbronnen waren emotionele verbondenheid, het hebben van een doel en spirituele ervaringen. Conclusie en implicatie: Door de spirituele dimensie in de curatieve oncologie te concretiseren, biedt de auteur zorgverleners handvatten tot gesprek met en aansluiting bij de patiënt. Dit lijkt van belang in een zorgpraktijk waar spirituele zorg niet de aandacht krijgt die het behoeft.

spiritualiteit, curatieve oncologie, patiënten, krachtbronnen, betekenisgeving

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

‘Dat wat alles verbindt’. Interview met Mia Leijssen

Smeets, W.

136-141

NL

Op 27 oktober 2017 had ik een interview met prof. dr. Mia Leijssen, psychotherapeut en emeritus hoogleraar aan de Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen van de KU Leuven. Haar leeropdracht omvatte psychologische begeleiding, psychotherapie (m.n. persoonsgericht, experiëntieel en existentieel) en beroepsethiek. Om gezondheidsredenen was zij verhinderd om een lezing te verzorgen op het symposium n.a.v. de promotie van Job Smit. In plaats daarvan bood zij een interview aan bij haar thuis in Keerbergen (provincie Antwerpen, België). Deze weergave volgt zoveel mogelijk het letterlijke verloop van het gesprek (vandaar geen “ ..”), waarbij de uitspraken van de prof. Leijssen natuurlijk de hoofdaandacht krijgen. Smit hanteert in zijn model ‘existentieel welzijn’ als einddoel van de begeleiding door de geestelijk verzorger. Dat begrip staat ook centraal in het model van Leijssen. Het doel van het interview was dan ook om beide benaderingen met elkaar in verband te brengen, overeenkomst en verschil na te gaan tussen de psycholoog en de geestelijk verzorger.

existentieel welzijn, spiritualiteit

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Terug- en vooruitblik

Smeets, W.

142

NL

De artikelen hiervoor hebben een redelijk breed beeld gegeven van de discussie over methodiek binnen de beroepsgroep geestelijk verzorgers. Tijd om een balans op te maken.

methodiek, geestelijke verzorging

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

‘I do not have such a belief myself’. An interview with Otto Kernberg on psychoanalysis, religion and belief in a personal God

Van der Velde, N., & Hegger, A.T.

143-148

EN

In September 2017, we had the opportunity to interview dr. Otto Kernberg on his views about psychoanalysis and religion. Dr. Kernberg was one of the experts present at the 15th Congress of the International Society for the Study of Personality Disorders (ISSPD) in Heidelberg. At the age of 89, his influence and importance in the fields of psychiatry and psychotherapy is widely recognized. Since the 1960’s, his extensive theoretical and empirical work has integrated psychoanalytic perspectives with descriptive and biological approaches. In particular, he is one of the main figures in the field of borderline and narcissistic psychopathology. His writings on religion and spirituality (2000, 2008, 2010) are of relatively recent date and seem to be less well-known. Dr. Kernberg is critical of Sigmund Freud’s position on religion, while also affirming and elaborating on Freud. In this respect, his work is reminiscent of the writings of Ana-Maria Rizzuto and William Meissner, psychoanalysts whose work is more well-known in the psychology of religion and among those working with religious patients.

psychoanalysis and religion

U kunt dit artikel gratis downloaden.

Uit de kunst: De eerste, de laatste en de enige christen. Over 'Judas' van Amos Oz

Zondag, H.

149-151

NL

Oz, A. (2015). Judas. Uitgeverij De Bezige Bij. 394 pagina’s

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Boekbespreking: Knockin’ on heaven’s door en Losing my religion?

Seesink, H.J.

152-153

NL

Bespreking van de boeken: Uden, M. van, Pieper, J. & Zondag, H. (2014). Knockin’ on heaven’s door. Religious and receptive coping in mental Health. Aachen: Shaker verlag. ISBN 978-3-844-02696-2. 222 blz. Zondag, H. & Uden, M. van (2017). Losing my religion? Religious and spiritual coping in times of individulisation. Aachen: Shaker verlag. ISBN 978-3-844-05179-7. 128 blz.

religieuze coping

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Boekbespreking: Knabb (2016). Faith-based ACT for Christian clients: An integrative treatment approach

De Jong, E.

154-155

NL

Bespreking van het boek: Knabb, J. (2016). Faith-based ACT for Christian Clients: An Integrative Treatment Approach. Abingdon: Taylor & Francis Ltd. ISBN 978-1-138-94260-8 224 blz.

Acceptance and Commitment Therapy

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Boekbespreking: Een intellectuele verkenning van de godsvraag

Verhagen, P.J.

156-158

NL

Bespreking van het boek: Lütz, M. (2009). Gott. Eine kleine Geschichte des Größten. München: Knaur. ISBN 978-3-426-78164-7 301 blz.

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Congresverslag: ‘Religie, spiritualiteit en de psyche. De therapeutische relatie in perspectief’

Gooijer, B.

159-162

NL

Congresverslag ‘Religie, spiritualiteit en de psyche: De therapeutische relatie in perspectief’. Verslag van het eerste jaarsymposium gehouden op vrijdag 20 april 2018 in de Janskerk te Utrecht.

U kunt dit artikel gratis downloaden.