Psyche & Geloof 25 nr. 4

december 2014

Schaamte & (on)verbondenheid

Artikelen in deze editie


Redactioneel

Brink, B. van den

243

NL

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Juryrapport essaywedstrijd bij 25 jaar Psyche & Geloof

Jong, E. de., Hegger, A., & Verhagen, P.

244-246

NL

Juryrapport essaywedstrijd bij 25 jaar Psyche & Geloof

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Schaamte zijn wij

Groot, G.

247-257

NL

Schaamte leek in de bevrijdingsbeweging van de jaren zestig en zeventig zoveel mogelijk te moeten worden uitgebannen. De vooronderstelling daarbij was dat de wereld in zichzelf onschuldig was, en schaamte slechts een teken van de wijze waarop zij was bedorven. Op talloze vlakken (het meest recent op dat van het internet) is echter inmiddels gebleken dat de veronderstelde totale openheid (schaamteloosheid) monsters voortbrengt. De zuiverheid van zowel de wereld als van het individu is een illusie en dus zijn zij nooit geheel toonbaar. Slechts in de dubbelzinnige houding van de schaamte kunnen wij bestaan als wezens die óók een donkere zijde hebben, in een wereld die verre van utopisch is.

schaamte, schuld, zuiverheid, utopie, rousseauïsme, privacy

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Een verkenning van de aard, expressie en relationele dynamiek van schaamte

Gooijer, B.

258-266

NL

Dit essay verkent wat schaamte is, een affect dat neigt tot ‘verbergen’ en zich onttrekt aan verwoording. Ik probeer schaamte inzichtelijker te maken door de verschillende gedaanten voor ogen te brengen waarin schaamte zich laat zien: in verbale taal, in lichaamstaal en dan met name in het gezicht, en in relationele dynamiek. Herkenning hiervan kan helpen om therapeutische effectiviteit te vergroten. Schaamte wordt voorgesteld als een remmend affect dat zich concentreert op het hier en nu, en dat bestaat in uiteenlopende varianten van schaamte-ervaringen. Het essay mondt uit in een betoog dat schaamte niet voornamelijk intrapsychisch gelokaliseerd moet worden maar een bij uitstek relationeel fenomeen is. Daarbij is begrip voor de interactie tussen schaamte en agressie belangrijk om schaamte in haar volle breedte te begrijpen.

schaamte, relationele dynamiek, conflictdriehoek

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Van schaamte naar verbondenheid, unlocking the locked up person

Horst-Floor, M. van der

267-275

NL

Dit essay pleit voor eerherstel van schaamte in de klinische praktijk. We zien vanuit de filosofie en theologie dat schaamte isoleert, de verbinding verbreekt. Schaamte wordt buiten het zicht van de diagnostiek en de psychotherapie gehouden. Een eerste stelling is dat schaamte een centrale emotie is bij veel psychiatrische stoornissen. Een tweede stelling is dat de centrale rol van de therapeutische relatie in psychotherapie en supervisie onder druk staat door het negeren van de schaamte. Hierdoor worden problemen geïsoleerd behandeld en ontstaat geen bevrijding en verbondenheid. In de algemene ggz en in de christelijke ggz is kwetsbaarheid als waarde aan het verdwijnen. Ten aanzien van het geloof wordt de valkuil van ‘verdinging’ besproken. Ik spreek over de eigen kwetsbaarheid als professional en de kwetsbaarheid van geloven. Ik sluit af met een zoektocht naar een contactgerichte therapie die zich richt op waarden als heelheid, verbondenheid en verantwoordelijkheid.

schaamte, supervisie, heelheid, waarden, contactgericht

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Existentiële vrijheid, verantwoordelijkheid, schuld en schaamte

Velthuis, G., & Velthuis, H.W.

276-283

NL

In dit essay wordt een beschouwing gegeven over schuld en schaamte. Omdat schuld en schaamte sterk verbonden zijn met vrijheid en verantwoordelijkheid, wordt ook aandacht gegeven aan de existentiefilosofie en aan het postmodernisme. Onderzocht is hoe die begrippen in deze filosofische stromingen worden ingevuld. Tevens worden de gedachten van Bonhoeffer over Entzweiung nader besproken. Betoogd wordt dat het individualisme niet zondermeer een product is van het postmodernisme en de existentiefilosofie en dat dus ook niet zondermeer te zeggen is dat daardoor de onverbondenheid als maat genomen wordt. Vanuit de existentieel geïnspireerde narratieve psychologie wordt dit nader toegelicht aan de hand van een aantal toekomstbrieven. Daaruit blijkt dat relaties en vriendschappen wel degelijk belangrijk gevonden worden. Bij de verklaring waardoor het komt dat mensen geen vaste en diepgaande contacten durven aangaan en zich meer en meer eenzaam voelen moeten meer factoren in beschouwing genomen dan alleen psychologische of filosofische.

schuld, schaamte, verantwoordelijkheid, existentiefilosofie, postmodernisme

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Schaamte en verslaving: de moed om gestigmatiseerd ‘te zijn’

Weerman, A.

284-295

NL

In dit essay verken ik de rol van schaamte bij herstel van verslaving. Verslaving is een sterk gestigmatiseerd en met schaamte beladen verschijnsel. Dit komt ook naar voren in het handelingsonderzoek op de Hogeschool Windesheim waarbij ex-verslaafde studenten een leerlijn ervaringsdeskundigheid kunnen volgen. In de verslavingszorg is weinig expliciete aandacht voor schaamte. Schaamte is verweven met schuld, maar onderzoek geeft aan dat het toch om onderscheidende ervaringen lijkt te gaan. Ik betoog dat schaamte laat zien dat een als minderwaardig bestempeld bestaan, pijn doet. Het kunnen ervaren hiervan is een signaal van herstel en geeft ruimte voor het zoeken naar nieuwe betekenissen. In breder perspectief bekeken houdt schaamte een algemeen menselijke existentiële ervaring in van tekortschieten. Bij een verslaving is er sprake van een dubbel appel: omgaan met de structurele schaamte en het stigma van de verslaving en het weer leren ervaren van functionele schaamte in het dagelijks bestaan. Het beschamend stigma van de verslaving kan door ervaringsdeskundigen omgezet worden tot een inspirerend geuzenteken van een nieuwe ‘moed om te zijn’.

schaamte, schuld, existentieel, verslaving, stigma, ervaringsdeskundigheid

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Uit de kunst: Ruimte voor schaamte, ruimte voor bestaan

Brink, B. van den

296-297

NL

Bespreking van: Willem Jan Otten (2004). Specht en zoon, Amsterdam: Uitgeverij G.A. van Oorschot. 142 pagina’s,

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Bladwijzer: Fuchs, Th. (2004). The phenomenology of shame, guilt and the body in BDD and depression

Verhagen, P.J.

298

NL

Bespreking van het artikel: Fuchs, Th. (2004). The phenomenology of shame, guilt and the body in Body Dysmorphic Disorder and Depression. Journal of Phenomenological Psychology, 33, 223-243.

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Boekbespreking: Bruijn, E. de (2014). Focussen: de kracht van innerlijk luisteren1

Monsuur, E.

299-300

NL

Bespreking van het boek: Bruijn, Erna de (2014). Focussen: de kracht van innerlijk luisteren. Tielt: Lannoo. ISBN 9789401417655. 200p. € 17,99.

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Boekbespreking: Hürter, T. (2014). De dood is een filosoof

Verhagen, P.J.

300-301

NL

Bespreking van het boek: Hürter, T. (2014). De dood is een filosoof. Hoe een val van een berg mij de zin van het leven liet inzien. Amsterdam: Ambo/Anthos. ISBN 978 90 26 327919, 166p. € 18,99.

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.