Psyche & Geloof 12 nr. 4

december 2001

Narcisme

Artikelen in deze editie


Redactioneel

Verhagen, P.J.

131-133

NL

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Narcisme: Kleine inleiding met het oog op religieuze fenomenen in de psychiatrische en psychotherapeutische praktijk

Glas, G.

134-145

NL

Dit artikel geeft een introductie in het begrip narcisme zoals dat vooral in psychoanalytische kring wordt gehanteerd. Achtereenvolgende conceptualisaties van narcisme leggen nadruk op de driftmatige achtergrond (narcisme als seksuele perversie), op narcisme als wijze van zich verhouden tot anderen, op narcisme als regressie naar een bepaald ontwikkelingsstadium en op de functie van narcistische gedragingen voor het behoud van het zelfgevoel. Na een korte uiteenzetting over de begrippen ik, zelf en ego-representatie, wordt dieper ingegaan op het werk van Freud, Kohut en Kernberg. Voor de praktijk lijkt een functionele definitie van narcisme, zoals gegeven door Stolorow, het meest bruikbaar. Aan het eind van het artikel wordt ingegaan op de vraag of religieuze ervaringen een narcistische functie kunnen hebben.

narcisme, psychoanalyse, religieuze fenomenen

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Onmacht en almacht: Over narcisme en geloven

Baneke, J.J.

146-160

NL

Dit artikel gaat over narcistische en niet-narcistische vormen van geloven. Narcisme heeft alles te maken met gevoelens van onmacht, die door een vertoon van macht overdekt moeten worden. Alvorens dit verder uit te werken, wordt kritiek geuit op Freuds definitie van het begrip narcisme. Doordat 'narcisme' door hem voor het eerst gebruikt is in zijn biografie van Leonardo da Vinci is het te veel verbonden met homoseksualiteit en alle morele diskwalificaties van dien. Mede in aansluiting op latere psychoanalytische theorieën wil de auteur (Baneke) het normale karakter van het (primaire) narcisme benadrukken, als een fase in de ontwikkeling naar volwassen objectrelaties. Zowel psychologische, als culturele aspecten van narcisme heeft men nodig om te begrijpen welke verschillen er bestaan tussen meer narcistische en minder narcistische vormen van geloven. In dit verband wordt Christopher Lasch's boek The Culture of Narcissism besproken als belangrijke kritiek op het narcisme in onze maatschappij, waarin de nadruk zou liggen op het realiseren van een pseudo-paradijs van eindeloos consumentisme. Om deze narcistische aspecten nog beter te kunnen begrijpen, wordt een klinische casus van een narcistische persoonlijkheidsstoornis gepresenteerd. Elke vorm van geloven, denken of voelen kan narcistisch zijn. Het is juist de rigiditeit van het eigen gelijk die de psychologische waarnemer in het algemeen het meest zal opvallen als de kern van narcistisch geloven. Een meer volwassen manier van geloven wordt daarentegen gekenmerkt door een grotere flexibiliteit, zelfs door speelsheid, in elk geval door een vermogen van standpunt te wisselen en in nieuwe richtingen te kijken. Winnicotts theorie van de intermediaire ruimte als de psychologische plek waar spel, kunst en geloven gesitueerd zijn, wordt in verband gebracht met andere psychoanalytische theorieën. In het bijzonder met die van Britton, die geloven onmisbaar noemt voor menselijke gezondheid, en wiens theorie hier gebruikt wordt om het verschil tussen narcistisch en niet-narcistisch geloven beter te begrijpen. Brittons definitie van geloven is: zeggen dat iets waar is, maar de mogelijkheid aanvaarden dat het misschien niet waar is. Hierin verschilt geloven van weten voorzover met dit laatste wordt bedoeld dat iets onomstotelijk vaststaat.

geloven, narcisme, objectrelatie, intermediaire ruimte, psychische gezondheid

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Narcisme, godsdienst en cultuur

Gottschalch, W.

161-170

NL

De auteur schetst de samenhang tussen narcisme, godsdienst en cultuur. Hij gaat uit van de narcismeonderzoekingen van Grunberger en Dessuant, maar betrekt daarbij ook historisch-sociologische onderzoekingen en zijn persoonlijke ervaringen. Hij onderscheidt kinderlijk, geïntegreerd en niet-geïntegreerd narcisme. De godsvoorstelling beschouwt de auteur als factor in de transformatie van het kinderlijke narcisme naar het culturele narcisme van kerken en sekten. Hij kijkt echter ook naar het reeds door George Simmel beschreven proces dat naast God als hoogste abstractie van het geloof, het geld als hoogste abstractie van de praktische rede liet opkomen.

godsdienst, cultuur, narcisme

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Intervisie

De Bruin, E., & Roest, K.

171-177

NL

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Signalementen

Verhagen, P.J.

178

NL

Signalementen van de boeken: Kessler, R., & Vandermeersch, P. (Eds.)(2001). God, Biblical Stories and Psychoanalytic Understanding. Frankfurt am Main: Peter Lang. 56 pp. Ypma, S. (2001). Tussen God en gekte. Een studie over zekerheid en symbolisering in psychose en geloven. Zoetermeer: Boekencentrum. 255 pp.

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.