Redactioneel

Scholte, W.

1-2

NL

Cognitieve verklaringen van religie

Van Eyghen, H.

3-12

NL

Sinds de jaren 1990 werden een groot aantal nieuwe cognitieve verklaringen van religie verdedigd. In dit artikel geef ik een overzicht van de belangrijkste theorieën. Ik geef ook aandacht aan de belangrijkste kritieken en achtergronden van de theorieën.

cognitive science of religion, verklaringen van religie, evolutie

Wat het sterven van Ivan Iljitsj ons leert. Een analyse van menselijk lijden

Pos, K.J.

13-23

NL

De dood van Ivan Iljitsj van Tolstoj biedt een bijzondere illustratie van wat het betekent om te lijden. Menselijk lijden vindt plaats in een paradoxaal bestaan. Kwetsbaarheid en onkwetsbaarheid zijn daarin de meest wezenlijke polen van dat paradoxale bestaan. Maar acceptatie van onze kwetsbaarheid gaan we, onder regie van ons ego, liefst zolang mogelijk uit de weg. Ook al komen we daarmee niet tot onze ware bestemming, zijn we in staat dit lang vol te houden. Tot we, door een groot (dreigend) verlies, niet langer om die kwetsbaarheid heen kunnen. Dan ontstaat het Grote Lijden. Dat Grote Lijden wordt gevormd door een ondraaglijke spanning. De enige vruchtbare weg daaruit is er doorheen te gaan, door acceptatie van onze kwetsbaarheid. Dan volgt onontkoombaar een periode van rouw. Wanneer we die bereidheid opbrengen, komt onze ware onkwetsbaarheid onder regie van onze ziel aan het daglicht. Dan blijkt dat leed niet het laatste woord heeft.

Tolstoj, menselijk, lijden, leed, kwetsbaarheid

Is depressie een zonde? Een filosofisch onderzoek naar christelijk voluntarisme

Scrutton, A.P.

24-38

EN

Sommige christelijke literatuur voor mensen die lijden aan een depressie brengt depressie in verband met zonde, door te stellen dat depressie een zonde is, of het gevolg van zonde. Hoewel deze stelling wordt bekritiseerd door veel christenen en niet-christenen, is het moeilijk om precies aan te geven wat er mis is met deze stelling. Dit artikel gaat in op dit probleem, met de nadruk op de algemene aanname van de “depressie is een zonde”-claim: namelijk dat het in de kracht van een persoon ligt om te herstellen, waaruit volgt dat het een keuze is om depressief te blijven. Dit wordt niet alleen gesteld door christenen die geloven dat depressie een zonde is, maar ook door andere religieuze en niet-religieuze voluntaristen, die geloven dat de eigen wil controle heeft over depressie. Ik maak bezwaar tegen dit idee door te wijzen op een wijdverbreid kenmerk van depressie, namelijk de ervaring dat de eigen wil minder sterk aanwezig is. Daaruit volgt dat de mogelijkheden voor het maken van keuzes die bijdragen aan het herstel ook minder aanwezig zijn. Vervolgens ga ik van de vraag of de “depressie is een keuze”-claims waar zijn, naar de vraag of deze claims helpend zijn. Je zou kunnen zeggen dat het in sommige gevallen wel helpend zou kunnen zijn, maar het is niet eenduidig en het zal niet helpend zijn in alle gevallen en het zal ook niet helpend zijn bij de ernstige vormen van depressie. Tot slot ga ik in op de pastorale en klinische implicaties van deze discussie.

depressie, christelijk voluntarisme, zonde

Naar een christelijke theologie van de zorg. De bijdrage van John Swinton

Van Holten, W., Walton, M., Tromp, T., & Huijzer, R.

39-50

NL

Wat draagt het christelijk geloof bij aan ons denken over zorg en zorgrelaties? Het oeuvre van de Schotse praktisch theoloog John Swinton kan gezien worden aIs een antwoord op deze vraag. In dit opstel wordt een eerste introductie geboden van zijn werk in het Nederlandse taalgebied. Het geloof biedt volgens deze auteur een counterstory in onze Westerse cultuur. Heersende paradigma rond handicap, geestelijke gezondheid, schizofrenie, dementie, etc. worden door hem herijkt in het licht van het geloof. Deze herijking brengt Swinton tot tal van creatieve en constructieve voorstellen in ons denken omtrent menselijke waardigheid, persoonlijke identiteit, lichamelijkheid, tijd, vriendschap, handicap en subjectiviteit. Dit artikel beoogt niet in discussie te gaan met de standpunten van John Swinton, maar een reconstructie te bieden van de ‘theologie van de zorg’ zoals die in heel zijn oeuvre te vinden is. Aan het eind wordt deze ‘theologie van de zorg’ in vijf kernpunten samengevat.

John Swinton, theologie van de zorg, schepping, christelijke antropologie, geestelijke gezondheid, spiritualiteit, heersende paradigma’s, menselijke waardigheid, identiteit

Existentiële thema’s in de behandelrelatie Een kwalitatief onderzoek naar de betekenis van existentiële thema’s in de behandelrelatie

Hengeveld-Slöetjes, J., Glas, G., Sellies, H. & Van Busschbach, J.T.

51-64

NL

Vraagstelling: Uit onderzoek blijkt dat patiënten met een angst- of stemmingsstoornis behoefte hebben aan een gesprek over existentiële thema’s, spiritualiteit en/of religie. Het is niet vanzelfsprekend dat dit gesprek plaatsvindt. Doel van dit onderzoek is een verkenning van de in de dagelijkse praktijk aanwezige existentiële dimensie in de behandelrelatie. Met als onderzoeksvraag: Welke betekenis hebben existentiële thema’s in de behandelrelatie tussen patiënten met angst- en /of stemmingsklachten en verpleegkundigen? Deelnemers: In het onderzoek zijn 14 open diepte-interviews gedaan met zeven ggz-verpleegkundigen en met zeven patiënten met angst- en stemmingsklachten. Methode: Kwalitatief onderzoek van fenomenologische aard. De data-analyse is gedaan volgens de zeven stappen van Colaizzi. Resultaat: Existentiële thema’s zijn ingebed in het dagelijkse leven, de behandeling, de maatschappij en in tijd, kennis en beschikbare taal. Deze thema’s zijn opgenomen in de behandelrelatie en worden geassocieerd met holistische zorg. Patiënten en verpleegkundigen geven aan dat het bespreken van existentiële thema’s de kwaliteit van de behandelrelatie zou kunnen beïnvloeden door een toename van verdieping en vertrouwen. Existentiële zorg wordt gezien als een taak van de verpleegkundige. Discussie: Ondanks de beperkingen in de overdraagbaarheid geeft dit onderzoek inzicht in de betekenis van existentiële thema’s in de behandelrelatie. Conclusie: Existentiële thema’s zijn in zodanige mate aanwezig in het leven van de participanten en verweven met de behandelrelatie tussen verpleegkundigen en patiënten met angst- en stemmingsklachten, dat gezegd kan worden dat verpleegkundigen existentiële zorg verlenen. Verder onderzoek zou kunnen bijdragen aan kennisontwikkeling, een breder taalveld en verdere integratie van de existentiële dimensie in behandelmethoden.

existentiële thema’s, ggz- verpleegkunde, behandelrelatie, angst, depressie

Boekbespreking: Mestrum, M. (2011), De tenen van God, mijn schizofrenie

Van de Burgt, C.

66-67

NL

Bespreking van het boek: Mestrum, M. (2011). De tenen van God, mijn schizofrenie.

Uit de Kunst: Heilig leven als een zwerfkei met Bob Dylan

Quartier, T.

68-70

NL

Het vinden van een levensvorm lijkt vandaag een eindeloze zoektocht te veronderstellen. Denk aan een keuze voor een duurzame partner of baan, laat staan voor een religieus leven in een klooster of iets dergelijks. De imperatief tot zoeken kan soms tot een apathische houding leiden wanneer men niet in staat is keuzes te maken. Maar is het werkelijk de enige optie om als flexibel mens alsmaar klaar te zijn voor de volgende verandering? Kan er ook betekenis zitten in het leven buiten starre structuren? Geen kunstenaar heeft in de afgelopen decennia zo veel gezocht en rondgezworven als de Amerikaanse singer-songwriter en Nobelprijswinnaar Bob Dylan (1941). In zijn teksten komen we de zwerver, de thuisloze, keer op keer tegen. Hij vindt zijn stabiliteit in een soort heilige zoektocht die alsmaar doorgaat. Dylan en de personages van zijn songs worden daarom ook weleens met pelgrims vergeleken. Ze delen ‘een onvoorwaardelijk gegrepen zijn door het op dat moment concrete; en tegelijk een onafhankelijkheid die hen openlaat staan voor het geheel, het oneindige en absolute’, aldus de theoloog Knut Wenzel. Dylans liedkunst is een zoeken naar een levensvorm die de tegenstelling tussen stabiliteit en flexibiliteit overstijgt omdat ze op een vage manier heilig, verheven is. Een model voor hedendaagse zoekenden?

Congresverslag: APS Kongress Wurzburg 5-8 juni 2019

Van den Brink, B., Verhagen, P., Seesink, H.J.

71-72

NL

Verslag van: Kongress Academie für Psychotherapie und Seelsorge, Wurzburg, 5-8 juni 2019, met de titel: Vernetzt! Verbinden! Verstrikt! Psychotherapie und Seelsorge in einer digitalisierten Welt.

Verslag studiedag Indentiteit

Zijp, C.

73

NL

Verslag van de lezing van Paul Verhaeghe over 'Identiteit', gehouden 14 april 2019

Congresverslag: Hoogsensitiviteit

Gooijer, B.

74-77

NL

Verslag van het congres: Hoogsensitiviteit: Bevindingen uit de wetenschap, richtlijnen voor de praktijk gehouden 21 juni 2019, De Reehorst, Ede