Psyche & Geloof 29 nr. 1

maart 2018

De Ziel - bij het afscheid van Piet Verhagen als hoofdredacteur

Artikelen in deze editie


De ziel - een essay

Verhagen, P.J.

3-13

NL

Waar is de ziel gebleven? Aan de hand van de essays van Keizer (2012) en Visser (2009) wordt een antwoord gezocht op deze vraag. Ontdaan van voorwetenschappelijke voorstellingen is de thematiek in belangrijke mate verschoven naar de brein – mind discussie. Men kan dan ook zeggen dat de ziel ten onder is gegaan aan de objectivering van haar functies. Maar dat is toch niet het einde. De ziel onttrekt zich in haar ondoorgrondelijkheid aan objectivering. Er blijft zoiets als de ‘innerlijke samenhang van het zielsleven’ (Dilthey), waarmee aan het licht komt wie we zijn.

ziel, zielsleven, ondoorgrondelijk(heid), ervaring, innerlijke samenhang

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Psychiatrie en de ziel – de ziel van de psychiatrie

Glas, G

14-20

NL

Deze bijdrage beschrijft de ziel van de psychiatrie vanuit de invalshoek van waardengeoriënteerde zorg. De ziel waar het om gaat, is die van de ontmoeting van professional en hulpvrager. In die ontmoeting manifesteert zich een dynamiek die tot uiting komt in ervaringen van contact, openheid, uitdaging, verbeelding, inspiratie, verbinding en vertrouwen. Strikt genomen is het gebruik van het woord ziel in de context van ontmoeting en contact een metafoor. De ziel in eigenlijke zin tekent zich af in de zelfverhouding van de individuele mens. In de afstemming tussen twee mensen tekenen zich echter nieuwe dimensies van de ziel af. In het contact is er sprake van een verdieping die wordt aangeduid met termen als kleur, zin, betekenis, ruimte, openheid, resonantie, uitdaging en vrijheid. Uitgaande van het model van waardengeoriënteerde zorg worden drie thema’s belicht: hoe waarden ons bij de ziel van het vak brengen, hoe naast een actieve ook een receptieve houding vereist is en hoe daarbij de beweging wordt gemaakt van geven naar ontvangen.

ziel, ontmoeting, therapeutische relatie, zingeving, professionaliteit, waardengeoriënteerde zorg

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

De ziel in ballingschap

Hegger, A.T.

21-26

NL

In dit artikel wordt een historische schets gegeven over de verschillende betekenisvelden van de ziel en van de mind. Het woord mind dat Locke gebruikte, heeft bij hem een heel andere betekenis dan het woord ziel in de Middeleeuwen. Dat is in de psychologie, die uit de Verlichting voortkwam, zo gebleven. Het tijdschrift Psyche & Geloof bevindt zich in het spanningsveld tussen ziel en mind.

ziel, mind, geschiedenis van de psychologie, Verlichting

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Zorg voor de ziel. Een beschouwing over ‘geloven’ en ‘geloof’ in een tijd van religieuze transformatie

Westerink, H.

27-34

NL

Uitgaande van de idee dat de religie in de hedendaagse Westerse cultuur een diepgaand en complex transformatieproces doormaakt, wordt in dit essay een pleidooi gehouden voor een nieuwe fundamentele reflectie op ‘psyche en geloof’, dat wil zeggen, op het geloven als een psychische act in een hedendaagse context en in een veranderende relatie tot geloofsinhoud(en). De auteur zoekt hiervoor aansluiting bij het werk van Michel Foucault en anderen, over praktijken en stijlen van ‘zorg voor het zelf’ als een centraal aspect van de christelijke traditie dat juist ook in seculiere contexten doorwerkt. Wat wellicht overblijft van de christelijke religie door alle transformaties heen, is dan precies die relatie tussen ‘psyche en geloof’ in nieuwe gedaanten.

godsdienstpsychologie, psyche, geloof, zorg voor het zelf

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

De ziel in de geschiedenis van de psychiatrie. Somaticus en anti-materialist Schroeder van der Kolk (1797-1862)

Bolt, T

35-49

NL

In de huidige psychiatrie is de term ‘ziel’ grotendeels verdwenen. In het allereerste Nederlandstalige handboek over de psychiatrie, gepubliceerd in 1862, was een uitgesproken opvatting over de ziel juist het leidende uitgangspunt. De auteur, de Utrechtse hoogleraar anatomie en fysiologie Schroeder van der Kolk (1797-1862), verdedigde zijn leven lang de zelfstandigheid en hogere bestemming van de ziel en hield er vitalistische opvattingen op na. Tegelijk geldt hij als de grote hervormer van de Nederlandse psychiatrie, die er een voor zijn tijd moderne, somatische, natuurwetenschappelijke oriëntatie op nahield. Vanwege deze schijnbare tegenstrijdigheid is Schroeder van der Kolk in de literatuur een raadsel genoemd. De moeite die historici hebben om Schroeder van der Kolk te typeren hangt samen met een dichotoom begrijpen van de verhouding tussen biologische en psychosociale benaderingen in de psychiatrie en die tussen geloof en wetenschap. Dit artikel gebruikt de casus Schroeder van der Kolk als kanttekening bij dit hedendaagse, bipolaire denken. Zijn antropologische visie op de psychiatrie blijkt niet goed te passen in het schema van een pendelbeweging of tegenstelling tussen biologische en psychosociale benaderingswijzen. Bovendien komt in de wijze waarop Schroeder van der Kolk zich verhield tot de vertegenwoordigers van de zogeheten ‘generatie van 1840’ – en het methodisch materialisme dat zij huldigden – een ander beeld naar voren dan die van discrepantie tussen Schroeder van der Kolk als gelovige en als wetenschapper. Zijn religieus geïnspireerde, teleologische wereldbeeld – met daarin voorop zijn ideeën over de ziel – waren juist het kader waarbinnen hij krankzinnigheid, hersenen en zenuwstelsel bestudeerde.

Schroeder van der Kolk, geschiedenis van de psychiatrie, ziel en lichaam, geloof en wetenschap

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Preek door Piet Verhagen, 20 augustus 2017

Verhagen, P.J.

50-55

NL

Preek Piet Verhagen, 20 augustus 2017, Avonddienst Hervormde Gemeente te Nieuw Loosdrecht. Schriftlezing: Psalm 62 uit de Herziene Statenvertaling Tekst Ps. 62:2a: ‘Zeker, mijn ziel is stil voor God’.

ziel

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Preek van Piet Verhagen. ‘Ik ben de deur’ (Johannes 10:9)

Loonstra, B.

56-60

NL

Aan het begin of einde van de redactievergaderingen gaf Piet meestal in een bezinningsmoment een korte weergave van een preek die hij kort daarvóór in een kerk ergens in Nederland had gehouden. Ja, want behalve psychiater is Piet ook theoloog, en heeft hij de bevoegdheid in de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) te preken. Als hij zijn overdenking gaf, hing de rest van de redactie aan zijn lippen. Hieronder zal blijken hoe dat kwam. Daar leest u een deel van de preek die hij op 13 november 2016 in de Sint Jan in Gouda heeft gehouden. Het is de spreektaal van de uitgesproken preek die hieronder is weergegeven. De inhoud is extra interessant, omdat de verhouding van psychiatrie en geloof aan bod komt. Na de weergave van het preekfragment volgen nog enkele analytische overwegingen.

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Uit de Kunst: Bezield licht. Over 'Stigmata' van Marc Mulders

Zondag, H.

61-63

NL

Stigmata (2001) Marc Mulders Gebrandschilderd glas, 300 x 275 cm Nijmegen, Stevenskerk

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Boekbespreking: Boer & Mul (2017). Lijden en volhouden

Van Holten, W.

64-65

NL

Bespreking van het boek: Dr. Theo Boer & Dr. Dick Mul (red.)(2016). Lijden en volhouden. Amsterdam: Buijten & Schipperheijn. Lindeboomreeks 19 ISBN 978-90-5881-906-2 192 pag.

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Boekbespreking: H.M. van Praag (2017). Slecht zicht. Een hommage aan de twijfel

Van Dolderen, P.

66

NL

Bespreking van het boek: Herman M. van Praag (2017). Slecht zicht: Een hommage aan de twijfel. Eindhoven: Uitgeverij Damon. ISBN 9789436400992 275 pp € 24,90.

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Bladwijzer: De Haan, Rietveld, Stokhof & Denys (2017). Becoming more oneself?

Liefbroer, A.I.

67-68

NL

Bespreking van het artikel: De Haan, S., Rietveld, E., Stokhof, M., & Denys, D. (2017). Becoming more oneself? Changes in personality following DBS treatment for psychiatric disorders: Experiences of OCD patients and general considerations. PLoS ONE, 12(4), e0175748. doi:10.1371/journal.pone.0175748.

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.